فاصله مناسب بین زایمانها
فاصله کمتر ازسه سال بین زایمان ها،حاملگی چهارم وبیشتر ،حاملگی زیر18 سال وبالای 35 سال هم سلامت مادر رابه خطر می اندازد وهم برای سلامت جنین ونوزاد آینده خطرساز است.
تنظیم خانواده: کمتر ازسه سال بین زایمان ها،حاملگی چهارم وبیشتر ،حاملگی زیر18 سال وبالای 35 سال هم سلامت مادر رابه خطر می اندازد وهم برای سلامت جنین ونوزاد آینده خطرساز است.یکی از مؤثر ترین راههای کاهش خطرات ناشی از اینگونه حاملگی ها استفاده از خدمات تنظیم خانواده است ودر این موردزن وشوهر ،هردو مسئول هستند.بنابراین لازم است آنها یک روش مناسب پیشگیری از بارداری راانتخاب وبموقع استفاده کنند.
زمان شروع استفاده ازروش انتخاب شده برای مادران شیرده وغیر شیرده متفاوت است .بدین ترتیب که باید مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه می کنند 40 روز پس از زایمان (چون تا 40 روز احتمال حاملگی کمتر است )ومادرانی که اصلا شیر خود رابه نوزاد نمی دهندیا از شیر کمکی استفاده می کنند ،20 روز پس اززایمان استفاده از روش پیشگیریرا آغاز نمایند.
توصیه می شود هر چه زودتر برای رعایت فاصله گذاری بین فرزندان وحفظ سلامت خانواده خود روش پیشگیری از بارداری مناسبی را با همفکری هم ومشورت با کارکنان بهداشتی انتخاب نمائید.
فاصله مناسب بین زایمانها
فاصله کمتر ازسه سال بین زایمان ها،حاملگی چهارم وبیشتر ،حاملگی زیر18 سال وبالای 35 سال هم سلامت مادر رابه خطر می اندازد وهم برای سلامت جنین ونوزاد آینده خطرساز است.
تنظیم خانواده: کمتر ازسه سال بین زایمان ها،حاملگی چهارم وبیشتر ،حاملگی زیر18 سال وبالای 35 سال هم سلامت مادر رابه خطر می اندازد وهم برای سلامت جنین ونوزاد آینده خطرساز است.یکی از مؤثر ترین راههای کاهش خطرات ناشی از اینگونه حاملگی ها استفاده از خدمات تنظیم خانواده است ودر این موردزن وشوهر ،هردو مسئول هستند.بنابراین لازم است آنها یک روش مناسب پیشگیری از بارداری راانتخاب وبموقع استفاده کنند.
زمان شروع استفاده ازروش انتخاب شده برای مادران شیرده وغیر شیرده متفاوت است .بدین ترتیب که باید مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه می کنند 40 روز پس از زایمان (چون تا 40 روز احتمال حاملگی کمتر است )ومادرانی که اصلا شیر خود رابه نوزاد نمی دهندیا از شیر کمکی استفاده می کنند ،20 روز پس اززایمان استفاده از روش پیشگیریرا آغاز نمایند.
توصیه می شود هر چه زودتر برای رعایت فاصله گذاری بین فرزندان وحفظ سلامت خانواده خود روش پیشگیری از بارداری مناسبی را با همفکری هم ومشورت با کارکنان بهداشتی انتخاب نمائید.
بهداشت و تنظیم خانواده
کتاب بهداشت و تنظیم خانواده مجموعهِ چهار گفتار از آیت الله شهید دکتر بهشتى است که در بهار سال1351 در جلسات انجمن اسلامى پزشکان با عنوان «بهداشت و تنظیم خانواده از نظر اسلام» ایراد شده است. سابقهِ طرح بحث به اندکى پیش از آن جلسات بازمىگردد. در اوایل دههِ پنجاه سازمان بهداشت جهانى تصمیم گرفت کنفرانسى را در رباط، پایتخت کشور مراکش، برگزار کند و دیدگاه اندیشمندان مسلمان را در زمینهِ تنظیم خانواده به دست آورد. بدین منظور از صاحبنظران 22 کشور مسلمان دعوت کرد تا مقالاتى در این زمینه ارائه دهند. در میان دانشمندان شیعى از دکتر بهشتى نیز خواسته شد تا به یکى از موضوعات مورد بحث کنفرانس بپردازد. ایشان موضوع نازا کردن و سقط جنین را در فقه اسلامى و بویژه فقه شیعه انتخاب کرد و مورد بحث و بررسى قرار داد و صورت مکتوب آن را با عنوان: «حکم الاجهاض و التعقیم فى الشریعهِ الاسلامیهِ» ارسال کرد. ایشان معتقد بود که بحث پیشگیرى تا حد مطلوبى مورد توجه قرار گرفته و در میان فقهاى اسلامى تحت عنوان عزل از آن بحث شده است، اما بحث نازا کردن و سقط جنین نیازمند بررسى جدىترى است، لذا این بحث را ادامه داد. پس از آن فرصتى فراهم شد تا ایشان بتواند در داخل ایران، در محفلى علمی، زاویههاى مختلف این بحث را بکاود؛ در جمعى که از زبدهترین محققان کشور با تخصصهاى مختلف در آن حضور داشتند. حاصل این بحثها نوارهایى بود که پیاده شده و به صورت کتاب درآمده است. بىگمان بحث تنظیم خانواده متضمن تأکید بر رعایت مصالح خانواده و پیشبینى مشکلات کثرت عائله از جنبههاى اقتصادی، تربیتى و اجتماعى است. دانش بهداشت و تنظیم خانواده براى توالد و تناسل، رعایت فاصله میان زایمانها، و درمان کودک و مادر، نظمى را پیشنهاد مىکند و معتقد است براى هر خانواده رعایت تناسب معیشت با تعداد عائله ضرورى است. مهمترین فراز بحث دکتر بهشتی، که در عین حال طولانىترین قسمت را تشکیل مىدهد، بحث سقط جنین است؛ زیرا از نظر اکثر متفکران و اندیشمندان مسلمان، و همچنین صاحبنظرانى که در این بحث علمى حضور داشتهاند، تنظیم خانواده و روشهاى پیشگیرى چون عزل و مانند آن بدون اشکال است، اما نسبت به سقط جنین بحث و تردید وجود دارد. مهمترین نگرانى در نظر این گروه شائبه قتل نفس است. براى همین است که دکتر بهشتى تلاش مىکند تا توضیح دهد طبق مبانى فقهی، جنین پیش از چهار ماهگى موجود انسانى نیست، لذا سقط جنین در چنین حالتى قتل نفس نیست. مهمترین دلیل ایشان در این زمینه روایاتى است که در بخش دیات آمده و جنین را پیش از نفخهِ روح، انسان تلقى نمىکند و دیهِ کامل براى آن قائل نیست. ایشان خود را در این میدان تنها نمىانگارد و به آراى کسانى چون محقق حلى در شرایع الاسلام و نجفى در جواهر الکلام استشهاد، و گاه استناد، مىکند. یکى از نکات جالب توجه و خواندنى این کتاب مباحث و نقدهایى است که از سوى اندیشمندانى همچون استاد شهید آیت الله مرتضى مطهرى و علامه فقید آیت الله محمد تقى جعفرى و شادروان دکتر کاظم سامى طرح مىشود، که به نوبهِ خود بر ارزش کتاب حاضر مىافزاید. گرچه قالب بحثهاى موجود در این کتاب به شکل سخنرانى است، اما آن بحثها چنان با طراوت، در محیطى باز و با سعهِ صدر طرح شده که جلسات را به میزگردى گرم و گیرا تبدیل کرده است. استاد مطهرى با تنظیم خانواده و ضرورتهاى آن با دکتر بهشتى همراهى مىکند و قبول دارد که پیش از انعقاد نطفه همه کار براى مانع شدن آن مىتوان انجام داد، اما اعتقاد دارد عمل سقط جنین خالى از اشکال نیست. سپس استاد جعفرى به میدان مىآید. نکتهِ مهم ایشان در نقد سخنان دکتر بهشتى این است که از همان زاویهِ روایتى و فقهى به نقد نظریهِ حلیت سقط جنین مىپردازد. استاد جعفری، برخلاف استاد مطهری، براى استنباط حکم حرمت به استشمام فقها (نه استحسان، که دکتر بهشتى نسبت به آن اشکال دارد) استناد مىکند؛ یعنى فضا و جو فقها را حول دو روایت مورد بررسى قرار مىدهد و مىخواهد استنباط کند که این عمل نه تنها کفاره و دیه دارد، بلکه حرمت هم دارد؛ آنگاه از تعبیر «جنایت» در اسقاط جنین در کلمات فقها براى دلیل حرمت سود مىجوید. دکتر بهشتى به اشکالات و شبهات پاسخ مىدهد و با متانت همیشگى اصول و مبانى خود را یادآور مىشود. در آغاز تأکید مىکند این اشکالات به نظریهِ ایشان آسیبى نمىرساند و سقط جنین پیش از ولوج روح، قتل انسان به حساب نمىآید و اگر میان زن و مرد توافق حاصل شد حرمت ندارد. اما با این همه یادآور مىشود که مطالبش فتوا نیست و این بحثها جنبهِ راهبرد عملى ندارد، و مىافزاید که باید روى این مسئله بیش از این مطالعه و بررسى کرد تا بتوانیم وضع خودمان را در برابر این ادله مشخص کنیم، و از یاد نبریم که گرایش به احتیاط امرى است و بحث علمى و تحقیق، مسئله دیگرى است. به منظور تکمیل دیدگاهها، در کنار سخنان دکتر بهشتى نقطه نظرات دیگر حاضران و سخنرانان در آن جلسات را نیز در این کتاب آمده است، به گونهاى که خوانندگان با مطالعهِ این اثر با دیدگاههاى مختلفى در مورد کنترل جمعیت مواجه خواهند شد که صاحبان آنها سعى داشتهاند هر یک را به اندیشهِ دینى مستند یا منسوب سازند. همچنین، جهت استفادهِ بیشتر، مقالهِ ارسالى دکتر بهشتى به کنگرهِ «الاسلام و تنظیم الاسرهِ» که به زبان عربى نگارش یافته و تقریباً همین محتوا را به زبانى فنى بیان کرده، به همراه ترجمهِ آن پیوست کتاب حاضر شده است. افزون بر موضوعات مطرح شده،— مانند ضرورت کنترل موالید در جامعهِ اسلامی، استفاده از عوامل پیشگیرى از نظر اسلام، مسئله تعقیم و نازا کردن طبى زن و مرد از نظر اسلام و سقط جنین در مراحل گوناگون رشد آن از نظر اسلام،— شیوهِ استدلال و استنباط فقهى دکتر بهشتى در برخورد با مسائل روز، جایگاه نظرات کارشناسى در آن، دقت نظر و موشکافى مطالب از سوى شرکت کنندگان در بحث نیز در خور تأمل بسیار است. افزون بر این، انتشار این گونه مباحث مىتواند به لحاظ تاریخى نیز مفید باشد، چرا که نمایانگر بستر فکرى نهضت مردم مسلمان این مرز و بوم است که به انقلاب شکوهمند سال1357 انجامید، و نیز حاکى از بضاعت فرهنگى آن است.
روزنامه رسالت
بهترین زمان باروری!؟
تخمکگذاری چیست؟
تخمکگذاری به زمانی گفته میشود که یک تخمک (یا در برخی موارد نادر بطور طبیعی بیشتر از یک تخمک) از تخمدان آزاد میشود و این زمان را “دوره باروری” در سیکل قاعدگی مینامند.
هر ماه، یک تخمک در درون تخمدان شما به بلوغ میرسد. هنگامی که اندازه آن به حد معینی رسید، تخمک از تخمدان آزاد شده و درونِ لولههای فالوپ، به طرف رحم حرکت میکند. اینکه در هر بار، کدام تخمدان یک تخمک آزاد میکند، نسبتا نامشخص است. آنچه مشخص است این است که وظیفه تخمکگذاری در سیکلهای قاعدگی به صورت منظم و یکی در میان، بین تخمدانها تقسیم نمیشود.
چگونه بهترین زمان باروری، با تخمکگذاری مشخص میشود؟
برای اینکه بهترین نتیجه را بگیرید و حامله شوید، باید در مدت یک تا دو روز پیش از تخمکگذاری تا ۲۴ ساعت پس از آن، آمیزش داشته باشید. دلیل این امر آن است که اسپرمها میتوانند دو تا سه روز زنده بمانند، اما تخمک نمیتواند بیشتر از ۲۴ ساعت پس از تخمکگذاری به حیات خود ادامه دهد مگر اینکه لقاح صورت پذیرد.
اگر در حوالی زمان تخمکگذاری آمیزش داشته باشید، احتمال حامله شدن شما افزایش مییابد و شما میتوانید خوشحال باشید، زیرا شانس با شما همراه است: در زوجهای معمولی که میتوانند به صورت طبیعی بچهدار شوند، در هر دوره ۲۰% احتمال بارداری وجود دارد. حدودا ۸۵% از خانمهایی که بدون استفاده از یکی از روشهای جلوگیری از بارداری آمیزش دارند، ظرف یکسال حامله میشوند. شما میتوانید با تعیین زمان دقیق تخمکگذاری، همچنین با افزایش آگاهی خود در مورد تغییرات هورمونی و فیزیکی که در هر ماه در بدن شما رخ میدهد، احتمال حامله شدن خود را افزایش دهید. همچنین شما میتوانید از این اطلاعات استفاده کرده و با خودداری از آمیزش در نزدیکی زمان تخمکگذاری، از بارداری جلوگیری کنید. البته توجه داشته باشید که این روش، بهترین روش جلوگیری از بارداری نیست و استفاده از آن ممکن است موفقیت آمیز نباشد.
چگونه میتوانم زمان تخمکگذاری و حداکثر آمادگی برای بارداری را تشخیص دهم؟
زمانی را که دوره پریود بعدی شما آغاز میشود در نظر بگیرید، سپس ۱۲ تا ۱۶ روز از آن کم کنید. این چند روز، همان محدوده زمانی است که احتمال تخمکگذاری شما در آن بسیار زیاد است. برای خانمهایی که یک دوره کامل آنها ۲۸ روز طول میکشد، چهاردهمین روز معمول روز تخمکگذاری است. برای استفاده از این روش، شما باید بدانید که دوره کامل شما معمول چند روز طول میکشد.
با این حال، بهترین روش برای تعیین زمانی که احتمال باروری شما در آن حداکثر است این است که به وضعیت بدنی خود توجه کنید و روش تشخیص نشانههای تخمکگذاری را فرا بگیرید.
تغییر در ترشحات دهانه رحم:
هر چقدر روزهای بیشتری از دوره شما بگذرد، حجم این ترشحات افزایش پیدا کرده و بافت آنها نیز تغییر میکند. این تغییرات، بیانگر افزایش سطح هورمون استروژن در بدن شما است. هنگامی که این ترشحات شفاف، لیز و چسبنده باشد، احتمال باردار شدن شما به حداکثر میرسد. به نظر بسیاری از خانمها، ترشحات در این دوره مانند سفیده تخم مرغ است.
این ترشحات در حالت طبیعی به عنوان یک سد محافظ عمل میکنند، اما در زمان اوج توانایی باردار شدن در شما، این ترشحات به اسپرم اجازه میدهند تا از مجرای رحم عبور کرده و به سمت رحم بروند، سپس به طرف لولههای فالوپ حرکت کنند تا با تخمک شما برخورد نمایند.
افزایش دمای بدن:
پس از تخمکگذاری، دمای بدن شما ممکن است بین ۰.۴ تا ۱.۰ درجه افزایش پیدا کند. شما این تغییر را احساس نخواهید کرد، اما میتوانید با استفاده از یک دماسنج، “دمای پایه بدن” یا BBT خود را اندازهگیری کنید. دمای پایه بدن یعنی دمای بدن در هنگام صبح و پس از بیدار شدن از خواب، پیش از آنکه هرگونه فعالیتی انجام دهید. این افزایش دما بیانگر آن است که تخمکگذاری در بدن شما انجام شده است، زیرا آزاد شدن یک تخمک منجر به تحریک و افزایش تولید هورمون پروژسترون میگردد، که دمای بدن را افزایش میدهد.
زمان حداکثر توانایی شما برای باردار شدن، دو تا سه روز پیش از این است که دمای بدن شما افزایش پیدا کند. برخی از متخصصان بر این باورند که ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از مشاهده اولیه افزایش دما نیز شما شانس باردار شدن را دارید، اما اکثر آنها اذعان میکنند که این زمان برای حامله شدن خیلی دیر است.
پس از تخمکگذاری، یک تا دو روز طول میکشد تا سطح هورمون پروژسترون به حدی برسد که دمای بدن شما را افزایش بدهد. اما از آنجا که تخمک تنها حداکثر ۲۴ ساعت میتواند زنده بماند، هنگامی که دمای بدن افزایش پیدا میکند، دیگر برای باردار شدن خیلی دیر شده است،. به همین دلیل، متخصصان توصیه میکنند که دمای بدن خود را برای چند ماه دقیقا زیر نظر گرفته و نموداری برای آن طراحی کنید تا بتوانید الگوی افزایش دما را تشخیص داده و زمان احتمالی تخمکگذاری خود را مشخص کنید. در این صورت میتوانید به گونه ای برنامه ریزی کنید که دو تا سه روز پیش از موعد افزایش دمای بدن خود، آمیزش داشته باشید.
درد در ناحیه پایین شکم:
حدودا ۲۰% از خانمها میتوانند تخمکگذاری و فعالیت مربوط به آن را احساس کنند، که نشانههای آن میتواند از درد ملایم تا تیر کشیدنهای شدید و ناگهانی باشد. این حالت، که به آن میتل اشمرز mittelschmerz گفته میشود، ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
تستهای پیش بینی کننده تخمکگذاری چگونه کار میکنند؟
این تستها که در داروخانه ها یا فروشگاههای دیگر موجود بوده و بدون نسخه نیز به فروش میرسند، افزایش هورمون LH را، که دقیقا قبل از تخمکگذاری رخ میدهد، در ادرار شما تشخیص میدهند. استفاده از این تستها سادهتر بوده و نتایج آنها نیز دقیقتر از دماسنجهای BBT است و میتوانند تخمکگذاری را ۱۲ تا ۳۶ ساعت زودتر تشخیص داده و احتمال بارور شدن شما را در همان ماه اولی که از این تستها استفاده میکنید به حداکثر برسانند.
اما این دستگاهها خالی از اشتباه نیز نیستند. در مواردی نادر، آنها وجود LH را ثبت میکنند. در واقع پاسخی که دستگاه به شما میدهد، یک جواب “مثبت” یا “منفی” است، نه یک عدد. به این ترتیب نمیتوان تضمین کرد که در صورت مثبت بودن پاسخ، حتما تخمکگذاری انجام خواهد شد؛ در واقع میزان هورمون LH میتواند با یا بدون آزاد شدن تخمک، افزایش پیدا کند. همچنین ممکن است افزایش میزان این هورمون به صورت کاذب نیز اتفاق بیفتد، که دوباره سطح آن کاهش یافته و پس از آن کمی مانده به تخمکگذاری مجددا افزایش پیدا میکند.
برای به دست آوردن حداکثر دقت، راهنما و دستورالعمل تست را به دقت مطالعه و پیگیری کنید. با این حال، اگر راهنمای تست به شما میگوید که اولین ادرار خود در طول روز را تست کنید، ممکن است بهتر باشد که دومین ادرار خود را تست کنید. ادرار شما در طول شب غلیظ میشود، که در نتیجه ممکن است نتیجه تست “مثبت” ولی “کاذب” باشد.
دوره شما از اولین روزی که پریود آغاز میشود، محاسبه میگردد. در صورتی که دوره شما ۲۸ روزه باشد، تست را از روز یازدهم آغاز کرده و به مدت ۶ روز ادامه دهید؛ یا تست را به تعداد روزهایی که شرکت تولید کننده دستگاه توصیه کرده است، ادامه دهید. در صورتی که دوره شما بین ۲۷ تا ۳۴ روز است، روز تخمکگذاری شما ممکن است بین روزهای سیزدهم تا بیستم باشد. تست را از روز یازهم آغاز کرده و تا روز بیستم ادامه دهید. در صورتی که دوره شما نامنظم است، ممکن است به این نتیجه برسید که استفاده از این تست نمیتواند آزمون مناسبی برای تشخیص زمان تخمکگذاری در شما باشد.
منبع: پزشکان یدون مرز
جنسیت جنین چگونه شکل میگیرد؟
«دختر و پسر ندارد. مهم این است که فرزند سالم باشد.» این جمله کلیشهای را بارها و بارها شنیدهایم.
اما واقعیت آن است که اعماق دل افراد معمولا چیز دیگری میگوید. به واقع انسان موجودی انتخابگر است و آرزوی دیرینهاش این بوده که جنسیت فرزندش را خودش تعیین کند و به اصطلاح جنسش جور باشد. این روزها بحث تعیین جنسیت جنین به موضوع داغی تبدیل شده که خیلی از همسران حتی در جوامع پیشرفته و تحصیلکردهها به دنبال آنند. اما آیا واقعا میتوانیم جنس فرزندمان را خود انتخاب کنیم؟
تلاش برای انتخاب جنسیت فرزند از گذشتههای دور وجود داشته است. بسیاری از توصیههای افسانهای که برای پسردار شدن پادشاهان ساخته شده بود، هنوز هم در میان مردم رواج دارد. در تفکرات سنتی و قدیمی بیشتر انگشت اتهام جنسیت کودک، متوجه زن بود. دلیل آن هم این بود که هنوز مردم نمیدانستند دختر یا پسر بودن فرزند را سلولهای جنسی مرد تعیین میکنند، اما امروزه با رشد علم، رویه عوض شده است. به جرات میتوان گفت بزرگترین تغییر ذهنیت بشر در خصوص جنسیت فرزند این است که امروزه در بسیاری از نقاط دنیا تمایل برای داشتن فرزند دختر بر پسر پیشی میگیرد. انگار با پیشرفت علم و فناوری، آرزوهای ما آدمها هم رشد میکند و بزرگتر میشود. راستی اگر انتخاب جنسیت فرزند آسان بود چند درصد افراد دختر یا پسر بودن کودکشان را انتخاب میکردند؟
سالهاست که دانشمندان اعلام کردهاند هریک از والدین نیمی از آرایش ژنتیکی کودکشان را تامین میکنند. در خصوص تعیین جنسیت نیز این مساله صادق است، به نحوی که از دو کروموزم جنسی که هر فرد در سلولهایش دارد، یکی از پدر و یکی نیز از سوی سلول جنسی مادر تامین شده است. در واقع مادر از نظر جنسی دارای فرمولXX است و تنها قادر است که برای تامین کروموزم جنسی فرزندش یک کروموزمX به او بدهد. اما سلولهای جنسی مردانه دارای دو نوع هستند. نیمی از آنها حاوی کروموزم جنسیY و نیمی دیگر حاویX است. بنابراین بسته به اینکه کدام نوع اسپرم (حاویX یاY) با تخمک که حاویX است ترکیب شود، جنس جنین مشخص میشود. اگر اسپرم حاوی کروموزمY موفق به نفوذ در تخمک شود، جنین پسر خواهد بود و اگر اسپرم حاویX به تخمک وارد شود جنین دختر خواهد بود. در واقع تمام روشهای توصیه شده برای انتخاب جنسیت فرزند، چنانچه کارایی داشته باشند پیش از وقوع حاملگی موثرند. حتی پس از چند ثانیه از لقاح دیگر نمیتوان جنسیت جنین را تغییر داد، زیرا بلافاصله پس از ورود اولین اسپرم به تخمک، غشایی محکم در اطراف آن ایجاد میشود که اجازه ورود اسپرم دیگری را نمیدهد.
دختر و پسرویژگیهای متفاوت دارند
یکی از مسائل مهمی که سبب تعیین جنسیت جنین میشود، ویژگیهای متفاوت اسپرمهاست. به عبارت دیگر اسپرمهای حاویX که باعث دختر شدن جنین میشوند از نظر سرعت حرکت، محیط مناسب زندگی، طول عمر و... با اسپرمهای حاویY که پسر بودن جنین را سبب میشوند، متفاوتند. این تفاوتها در کنار تفاوتهایی که در غشای تخمک و شرایط محیطی رحم و بسیاری از فاکتورهای شناختهشده و ناشناخته دیگر وجود دارد، جنسیت جنین را رقم میزند.
محققان دریافتهاند اسپرمهایی که حاویX هستند، کمی از اسپرمهایY بزرگترند. بنابراین اسپرمهای X به سبب حجیم بودن، حرکت کندتری دارند. اما از سویی دیگر میزانPH محیط داخلی رحم نیز بر طول عمر اسپرمها اثر میگذارد. اسپرمهایY در محیط رحم که به طور نرمال کمی حالت اسیدی دارد دوام کمتری دارند. در عوض اسپرمهای مولد دختر در محیط اسیدی طول عمر بیشتری دارند. اما آیا میتوان از این ویژگیها برای انتخاب جنسیت جنین بهره گرفت؟
روشهای تجربی: بیمها و امیدها
ویژگیهای متفاوت اسپرمها برای ادامه حیات سبب شده است برخی دانشمندان علوم طب و فیزیولوژی با تکیه بر تجربیات علمی خود توصیههایی برای پسردار شدن یا دختردار شدن داشته باشند.
دکتر لاندروم شتلز، برای اولین بار با انتشار یک کتاب روشهای خاصی را برای انتخاب جنسیت جنین ارائه کرد و پس از آن پزشکان زیادی از این روشها برای زوجهای راغب بهره گرفتند.
به اعتقاد دکتر شتلز، زمان تخمکگذاری مادر و وقوع عمل لقاح نقش مهمی را در تعیین جنسیت فرزند ایفا میکند. در واقع روشهای دکتر شتلز بر پایه تخمین زمان تخمکگذاری مادر بنا شده است. او معتقد است اگر لقاح در فاصله کمتر از 12 ساعت از زمان تخمکگذاری به وقوع بپیوندد، احتمال پسردار شدن بیشتر است. اما به سب دوام کمتر اسپرمهایY دار در محیط رحم که به طور طبیعی اسیدی است، لقاح پس از زمانی بیش از یک روز از تخمکگذاری مادر، احتمال دختردار شدن را بیشتر خواهد کرد. اما آنچه اهمیت دارد، دانستن زمان تخمکگذاری است که کار سادهای نیست.
از نظر بیولوژی زمان تخمکگذاری هر زنی به ویژگیهای ژنتیکی و نیز اکتسابی وی بستگی دارد و اگرچه طبق یک اصل کلی فیزیولوژیک تخمکگذاری در نیمه سیکل قاعدگی (تقریبا 13 تا 15روز پس از اولین روز آخرین قاعدگی) رخ میدهد، اما زمان دقیق آن مشخص نیست و تنها با مونیتورینگ دقیق توسط دستگاه اولترا سوند قابل تشخیص است. با این حال پزشکان معتقدند هنگام تخمکگذاری دمای بدن زن اندکی بالا میرود و با استفاده از این شاهد میتوان زمان آن را تخمین زد. برای این کار زن باید هر روز دمای بدن خود را بگیرد و آن را یادداشت کند. روزی که دمای بدن وی نیم تا یک درجه زیاد شود، روز تخمکگذاری وی خواهد بود.
با این تفاصیل نمیتوان دقت، خطاهای دید فرد و خطای ابزار سنجش دما را در این روش نادیده گرفت.
رژیمهای غذایی پیش از حاملگی
یکی از روشهای پرطرفدار که امروزه به شکلی رایج برای انتخاب جنسیت فرزند تجویز میشود، رژیمهای غذایی خاص است که باید توسط مادر رعایت شود. رعایت رژیمهای غذایی خاص از سوی مادر باعث تغییر میزان اسیدیته(PH) محیط داخلی رحم میشود و این مساله میتواند در بقا و فعالیت اسپرمهایX وY اثرگذار باشد. با این تفاصیل مصرف برخی غذاها که سبب اسیدی شدن محیط داخلی رحم میشود، میتواند باعث بقا و فعالیت بیشتر اسپرمهای حاویX شود و احتمال دختر بودن جنین افزایش یابد. غذاهای حاوی کلسیم و منیزیم مانند شیر و سایر لبنیات، ماهی، میگو، سبزیجات تازه مثل کرفس، پیاز و اسفناج، شکلات، کاکائو، غذاهای شیرین و حذف نمک از غذا و... میتوانند احتمال دختردار شدن جنین را زیاد کنند.
از طرفی قلیایی شدن محیط رحم باعث دوام و فعالیت بیشتر اسپرمهایY و در نتیجه پسردار شدن میشود و شاید با مصرف غذاهایی که حاوی میزان سدیم و پتاسیم بیشتری هستند مثل غذاهای نمکین، دانههای روغنی، کره، گوشت قرمز و حذف شیر و لبنیات از رژیم غذایی و... بتوان به این هدف رسید.
آنچه در این میان اهمیت دارد، آن است که این رژیمها حداقل باید به مدت 2 ماه پیش از وقوع حاملگی رعایت شوند تا اثرات مورد نظر را بر محیط داخلی رحم بگذارند. اگر برخلاف تمایل زوجین، حاملگی در این مدت اتفاق نیفتد، ادامه رژیم در آینده زن را با کمبودهای تغذیهای روبهرو خواهد کرد.
محرومیت از مصرف شیر و لبنیات به امید پسر شدن فرزند، مادر را در آینده با خطراتی همچون پوکی استخوان و... درگیر میکند. زیادهروی در مصرف غذاهای شور برای پسردار شدن، خطر ایجاد پرفشاری خون و مسمومیت حاملگی و نیز مصرف زیاده از حد شیرینیجات میتواند منجر به دیابت شود. این خطرات جدی تهدیدکننده جان مادر و کودک هستند و نمیتوان اهمیت آنها را نادیده گرفت.
استفاده از رژیمهای سفت و سخت غذایی علاوه بر ایجاد کمبودهای تغذیهای میتواند اثرات روانی نامطلوبی نیز در مادر ایجاد کند. استرس و اضطراب خود یکی از پیامدهای سختگیری در رژیم غذایی است که این مساله نیز در جنسیت جنین بیاثر نخواهد بود.
عوامل موثر دیگر
اگرچه بشر با تکیه بر دانش و تجربه توانسته است بسیاری از عواملی را که سبب میشود جنین حاصل از لقاح دختر شود یا پسر، بشناسد، اما مطمئنا هنوز در این زمینه سازوکارهایی دخالت دارند که بشر هنوز به آنها واقف نشده است. مکانیسمهای هورمونی و نقش آنها در تعیین جنسیت جنین امروزه مورد مطالعه دانشمندان قرار دارد.
بارهای الکتریکی خاصی که در سطح غشای تخمک و در سر اسپرم قرار دارند، خود یکی از عوامل مهم سرنوشتساز در جنسیت جنین هستند. در واقع سطوح یونی با بار الکتریکی خاص خود در سطح تخمک و همینطور اسپرم میتوانند در جذب اسپرمهای دخترزا یا پسرزا نقش داشته باشند.
جالب است بدانید این سطوح یونی در دورههای مختلف زمانی تغییر میکند. امروزه دانشمندان بر این باورند که سیستم ایمنی هر فرد نیز در تعیین جنسیت کودکش دخالت دارد. شرایط اجتماعی اقتصادی زندگی، شغل و حتی شرایط اقلیمی و آب و هوایی در جنسیت فرزند دخیلند. این عوامل بخصوص در تعداد و کیفیت اسپرمها در مردان اثرگذار خواهد بود. امروزه محققان دریافتهاند استرس و اضطراب مادر میتواند به طور ناخودآگاه سبب دختر شدن جنین شود. از سویی دیگر دانشمندان سوئدی با مطالعه یافتههای تاریخی تولد و مرگ دریافتهاند در زمان سختیها مثل قحطی و خشکسالی تعداد دختران به دنیا آمده نسبت به زمانهای دیگر بیشتر بوده است.
آیا تعیین جنسیت جنین اخلاقی است؟
پیشگیری از به دنیا آمدن نوزادان مبتلا به بیماریهای ژنتیکی وابسته به جنس، مانند هموفیلی، یکی از مهمترین اهداف انتخاب جنسیت جنین است که البته به روشی مطمئن نیاز دارد. واقعیت آن است که روشPGD به عنوان تکنیکی پیشرفته در دنیا نه تنها میتواند امکان انتخاب جنسیت جنین را فراهم کند، بلکه میتواند گام بلندی به سوی تشخیص بیماریهای ژنتیکی قبل از لانهگزینی جنین باشد.
گذشته از بیماریهای ژنتیکی، انتخاب جنسیت جنین بر اساس تمایل پدر و مادر با موافقتها و مخالفتهایی روبهروست. مخالفان بر این عقیدهاند که انتخاب بیشتر یک جنس ممکن است باعث بر هم خوردن تعادل جنسیتی در جامعه شود.
در حالی که متخصصان معتقدند تنها روشهای مطمئن تعیین جنس جنین میتواند شانس صددرصد برای انتخاب را به پدر و مادرها بدهد و تنها تعداد معدودی از زوجین تن به این روشهای هزینهبر و مشکل میدهند. به همین سبب با توجه به تعداد اندک آنها چنین خطری جامعه را تهدید نخواهد کرد.
موافقان انتخاب جنس جنین نیز معتقدند یکی از امکاناتی که انتخاب جنسیت فرزند در اختیار جوامع قرار میدهد، تنظیم خانواده و کنترل جمعیت است. در بسیاری موارد تمایل به داشتن مثلا یک فرزند دختر در یک خانواده سبب میشود بارداری دوم، سوم و... به امید دختر شدن فرزند بعدی روی دهد. در حالیکه با انجام روشهای مطمئن انتخاب جنسیت شاید مشکل خانواده در بارداری اول حل شود و بارداری ناخواسته صورت نگیرد.
دکتر شیرین فرجی گودرزی
آشنایی با اثرات جانبی قرصهای ضدبارداری
قرصهای ضدبارداری حاوی هورمونهایی هستند که از تخمکگذاری تخمدانهای زن جلوگیری میکنند.
این قرصها در بسیاری از زنان باعث اثرات جانبی میشوند، که اغلب پس از دو یا سه ماه برطرف میشود.
از جمله اثرات جانبی قرصهای ضدبارداری میتوان به اینها اشاره کرد:
• خونریزی در فواصل قاعدگیها.
• دردناکشدن پستانها.
• تهوع و استفراغ.
• تغییرات در میل جنسی.
• اگر این اثرات بیش از سه ماه به طول انجامد، باید با دکترتان مشورت کنید.
همشهری آنلاین
فیبروئید رحمی
فیبروئید یا فیبروم رحمی، رشد تودههای خوشخیم در دیواره رحم، یکی از بیماریهای رایج در زنان است
حدود 25 تا 30 درصد زنان در سنین باروری مبتلا به علائم ناشی از وجود این رشد بافتی غیرسرطانی با قوام لاستیکی در دیواره رحم هستند. تعداد بسیار بیشتری از این زنان با وجود داشتن فیبروئید بدون علامت هستند.
فیبروئید میتواند کیفیت زندگی یک زن را به شکل وسیعی تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال فیبروییدهای بسیار بزرگ میتوانند اندازه رحم را تا حد رحمی که سه ماهه باردار است افزایش دهند و یبوست یا تکرر ادرار را سبب شوند.
فیبروییدها همچنین احتمال ناباروری و زایمان زودرس را زیاد میکنند.
شایعترین شکایت در فیبروئیدخونریزی غیرمعمول قاعدگی همراه با دفع لخته است که به آن "منوراژی" میگویند. این خونریزی شدید معمولا کمخونی فقر آهن را به دنبال دارد.
هیچکس به درستی علت ایجاد فیبروئید را نمیداند. ژنهایی که رشد سلولهای عضلانی دیواره رحم را تسریع میکنند، میتوانند در این امر دخیل باشند. ناهنجاریهای عروق خونی رحم هم میتواند عامل موثری به حساب آید. وجود استروژن و پروژسترون میتواند به نوعی در این امر دخیل باشد. فیبروئید به ندرت قبل از اولین قاعدگی بروز میکند. حاملگی رشد آن را افزایش میدهد و با یائسگی شروع به پسرفت میکند.
تا اواخر سالهای دهه 90 هیسترکتومی (درآوردن رحم با جراحی) از اولین انتخابهای درمانی به شمار میرفت. پس از آن روشهای غیرتهاجمیتری برای درمان انواع متفاوت فیبروئید در اختیار قرار گرفت.
فیبروئیدها با توجه به محل بروز آنها تقسیمبندی میشوند. عموما در یک فرد بیش از یکی از آنها پیدا میشود.
شایعترین شکل فییروئید، فیبروئید داخلجداری است که در دیواره رحم رشد نموده و گاه خونریزی شدید قاعدگی، تکرر ادرار و در برخی موارد دردهای ناحیه پشت و لگن را سبب میگردد.
فیبروئید تحتمخاطی نادرترین شکل این عارضه است. این نوع فیبروئید در زیر آندومتر رحم (پوشش داخلی رحم) رشد کرده و میتواند به درون حفره رحمی گسترش یابد. این نوع خونریزی شدید قاعدگی را سبب میشود و ارتباط تنگاتنگی با نازایی دارد. برخی از فیبروییدها پایهدار بوده و بر روی ساقهای سوار هستند.
فیبروییدهای تحتصفاقی در جهت خارج از رحم رشد نموده و گاه بر روی یک پایه قرار دارند. این نوع فیبروئید معمولا خونریزی نمیدهد، اما میتوانند تولید فشار نمایند. همچنین به ندرت پیچ خورده و تحلیل رفته یا دردناک میشوند.
رویکردهای درمانی
فیبروییدها اکثرا در یک معاینه بالینی معمول با تصویربرداری برای مقاصد دیگر کشف میشوند. اگر فیبروئید علامتی نظیر خونریزی شدید، فشار یا درد تولید نکند و منجر به نازایی نشود، معمولا نیازی به درمان نخواهد داشت. در صورت بروز علائم با استفاده از دارو به تنهایی یا همراه با جراحی با کاربرد کمتهاجمیترین روشها درمان میشود.
اولین مرحله در تعیین شیوه درمان، یک ارزیابی کامل است که به وسیله پزشک متخصص زنان آغاز میشود. وی اغلب فیبروئید را در معاینه لگنی احساس میکند، اما ممکن است از روشهای مختلف تصویربرداری برای رسیدن به اطلاعات دقیقتر نیز استفاده کند که این امر در برنامهریزی برای درمان نقشی حیاتی دارد. برای مثال سونوگرافی ترانس واژینال (از راه واژن) میتواند در اندازهگیری فیبروییدهایی که به درون حفره رحم گسترش مییابند؛ به کار برود.
افزودن روش تصویربرداری سهبعدی به این روش میتواند محل دقیق فیبروئید را به ما نشان دهد.
این موضوع مهم است، چرا که فیبروییدهای درون رحمی میتوانند نازایی ایجاد کنند.
سایر روشهای بالقوه سودمند تصویربرداری شامل ام.آر.آی و سونوهیستروگرام هستند. در روش اخیر پس از ورود محلول نمکی به داخل حفره رحم از آن سونوگرافی میکنند. همچنین ممکن است پزشک شما درون حفره رحم را با یک ابزار کوچک آندوسکوپی به نام "هیستروسکوپ" مستقیما مشاهده کند.
اگر شما نسبتا جوان هستید و علائم هم شدید نیستند، میتوانید تا دوران یائسگی که فیبروئیدتان چروکیده میشود، صبر کنید. در این صورت پزشک به صورت دورهای آن را بررسی خواهد کرد. البته رشد فیبروئید در زنان یائسه غیرمعمول نیست، اما در این زنان با مشاهده هر نوع توده پیشرونده باید به فکر سرطان بود و مسئله را با دقت پیگیری کرد.
اگر بروز علائم مانع از آن است که تا زمان یائسگی صبر کنید، میتوانید از روشهای جراحی یا دارویی کمک بگیرید. در صورت بروز درد ملایم ممکن است پزشکتان مسکنهای معمولی را تجویز نماید. در صورت کمخونی به دلیل خونریزی ممکن است افزایش آهن غذا، مصرف مکملها یا هر دوی آنها به شما توصیه گردد.
دارویی وجود ندارد که از ایجاد فیبروئید جلوگیری کند و یا عدم بازگشت آن را تضمین کند. اما داروهایی وجود دارند که میتوانند در کاهش اندازه فیبروئید یا کاهش خونریزی کمک کننده باشند.
جراحی
در مورد علائم شدیدتر ممکن است نیاز به جراحی باشد. تصمیم شما تا حد زیادی بستگی به این امر دارد که شما دوران باروری را پشت سر گذاشته باشید. چنانچه هنوز در این دوران هستید، شاید ترجیح بدهید تا زمان یائسگی صبر کنید.
میومکتومی
در این روش تنها فیبروئید خارج میشود و رحم حفظ میشود. این بهترین انتخاب برای زنانی است که تصمیم به بچهدار شدن دارند، اگر چه ممکن است نیاز به عمل سزارین پیدا کنند.
بسته به اندازه و نوع فیبروئید و محل آن میومکتومی میتواند از طریق برش استاندارد شکم یا از طریق لاپاراسکوپی انجام شود که کمتر تهاجمی است.
در این روش از طریق برش کوچکی بر روی شکم ابزارهای کوچک ویدئویی وارد آن میگردند. همچنین میتوان از روش هیستروسکوپی استفاده کرد که در آن یک هیستروسکوپ مجهز به ابزارهایی برای خروج فیبروئید از راه واژن وارد حفره رحم میگردد. جراح برای استفاده از این روش باید آموزش ویژهای دیده باشد. در روش لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی دوران نقاهت کوتاهتر از لاپاراتومی بوده و میزان باروری عالی است.
یکی از مضرات میومکتومی احتمال بروز چسبندگی است. در این حالت نوعی بافت ترمیمی در ساختمانهای لگنی ایجاد شده و آنها را به هم میچسباند. مشکل دیگر این است که ممکن است فیبروئیدعود کند، چراکه رحم به طور کامل برداشته نشده است. در 10 تا 33 درصد زنانی که میومکتومی میشوند، در طی پنج سال آینده نیاز به جراحی مجدد پیش میآید.
هیسترکتومی
در این روش رحم از طریق برشی بر روی بخش پایینی شکم از راه واژن و یا از طریق لاپاراسکوپی خارج میشود.
در این شیوه فیبروئیدو علائم همراه آن به طور کامل حذف میگردند. هیسترکتومی روشی بیخطر و موثر بوده و عوارض جانبی کمی به همراه دارد. با این وجود در این روش نیاز به بیهوشی عمومی است و دوران نقاهت آن دو تا شش هفته است. زنانی که هیسترکتومی شدهاند، بیشتر از بقیه به بیاختیاری ادراری دچار شده و به طور متوسط دو سال زودتر از دیگران به مرحله یائسگی میرسند.
مطالعات نشان میدهد که بیشتر زنان از اتخاذ چنین تصمیمی راضی هستند. اما هیسترکتومی پایان قاعدگی و دوران باروری را به همراه دارد. بنابراین نیاز خواهید داشت که از حمایتهای روانشناختی و دارویی بهرهمند شوید.
آمبولی شریان رحمی
آمبولی شریان رحمی که به آمبولی فیبروئید رحمی نیز معروف است، روشی است بسیار کم تهاجم که در آن فیبروئیداز طریق قطع جریان خون آن چروکیده میشود. این روش از سالهای اولیه دهه 1980 در درمان خونریزیهای پس از زایمان و سایر موارد خونریزی رحمی مورد استفاده قرار میگرفته است.
پس از سال 1995 از این روش در درمان فیبروئیداستفاده شده و طرفداران زیادی پیدا کرده است. قبل از انجام این اقدام درمانی ابتدا از رحم ترجیحا با روش ام آر آی تصویربرداری میشود تا سایر تشخیصها نظیر تومورهای تخمدان کنار گذاشته شوند.
بدین ترتیب اندازه، محل و نوع فیبروئید تعیین میشود. در این روش رادیولوژیست یک سوند یا کاتتر را از راه یک برش کوچک در پوست ناحیه کشاله ران وارد شریان رانی میکند. کاتتر با راهنمایی اشعه ایکس و ماده حاجب به یکی از دو شریانی که خونرسانی به رحم را بر عهده دارند، وارد میگردد. این دو شریان به شریانهای رحمی معروفند.
سپس ذراتی به اندازه شن که از مواد مصنوعی ساخته شدهاند، به درون شریان رحمی تزریق میگردند. این ذرات در رگهای تغذیه کننده فیبروئیدتجمع یافته و خونرسانی آن را قطع میکنند. این امر در نهایت منجر به چروکیدن فیبروئید میشود.
هر دو شریان رحمی در یک مرحله با ورود کاتتر قابل درمان هستند.
این روش با بیهوشی موضعی انجام شده و کمتر از یک ساعت به طول میانجامد. این تکنیک را میتوان به صورت سرپایی انجام داد اما معمولا برای پیگیری و کنترل " سندرم پس از آمبولیزاسیون" نیاز به یک شب بستری شدن در بیمارستان دارد.
این سندرم شامل درد لگنی، تهوع، استفراغ ، تب و ناراحتی عمومی است. درد شدید طی 12 تا 24 ساعت اول پس از انجام این روش شایع بوده و با مسکنهای خوراکی یا داخل وریدی کنترل میشود. برخی زنها تا دو هفته یا چند ماه بعد از ترشحات خونی شکایت دارند.
عوارض جدی نادر بوده و به کمتر از یکدرصد میرسد. نگرانیهایی درباره بروز مشکلات تخمدانی به دلیل مهاجرت برخی ذرات وجود دارد. تعداد کمی از زنها از قطع موقت یا حتی دائمی کارکرد تخمدان شکایت میکنند.
احتمال این امر پس از سنین 45 سالگی افزایش مییابد. در برخی موارد بافت کنده شده، فیبروئید در دهانه رحم گیر میافتد که میبایست با جراحی خارج گردد.
روش آمبولیزاسیون شریان رحمی برای زنی که نمیخواهد یا نمیتواند جراحی داشته باشد، مناسب است. این روش عموما برای زنی که پس از درمان قصد حامله شدن دارد توصیه نمیگردد، چراکه پس از آمبولیزاسیون شانس بارداری کمتر و عوارض آن بیشتر از میومکتومی خواهد بود.
آمبولیزاسیون برای فیبروییدهای بدون پایه موثرتر است. بررسیها نشان میدهد که 85 تا 90 درصد زنان تا سه سال پس از انجام این روش راضی هستند. این روش سریعتر از هیسترکتومی بوده و نیاز به زمان کوتاهتری برای بستری شدن در بیمارستان دارد.
در ضمن دوران نقاهت آن هم کوتاهتر است. کیفیت زندگی در هر دو شیوه مانند هم است. اما پیگیریها نشان داده است که 20 تا 24 درصد زنانی که با روش آمبولیزاسیون درمان میشوند، در طول دو سال آینده نیاز به هیسترکتومی یا میومکتومی خواهند داشت.
برخی متخصصین به دنبال روشی هستند که بدون نیاز به تزریق ماده مصنوعی مانع از خونرسانی به فیبروئید شود. در انسداد شریان رحمی با روش لاپاراسکوپی، پزشک یک گیره کوچک را به شریان رحمی وارد میکند. در روش دیگری که هیچ نیازی به برش ندارد، جراح از راه واژن وارد شده و یک گیره را در محل قرار میدهد. این گیره برای چند ساعت در محل مانده و با ممانعت از خونرسانی، فیبروئید را چروکیده میکند. با برداشتن گیره خون مجددا در شریان جریان مییابد.
جراحی با استفاده از امواج ماورای صوت
جراحی با کمک اولتراسونوگرافی با راهنمایی امآرآی (MRgFUS) یک روش غیرتهاجمی است که در آن با استفاده از امواج ماورای صوت فیبروئید را حرارت داده و چروکیده میکنند.
از ام آر آی برای مشاهده فیبروئید و تغییرات دمایی آن در طی انجام روش مذکور استفاده میگردد.
این روش برای کسانی که فیبروئید آنها متعدد یا پایهدار بوده و یا در اعماق لگن، پشت رودهها یا نزدیک به اعصاب ناحیه ساکروم، در بخش تحتانی ستون فقرات قرار دارد، توصیه نمیشود.
اگرچه این روش تنها در مورد زنانی تایید شده است که نگران حفظ قدرت باروری خود نیستند، اما پس از انجام آن مواردی از بارداری دیده شده است. این روش به طور گسترده در دسترس نیست و اگر چه در حال حاضر روشی امیدوارکننده به نظر میآید، اما این امر هنوز به اثبات نرسیده است.
همشهری آنلاین
دکتر زهرا عباسپور تمیجانی