آزمایش دوستان

آزمایش دوستان

براى هر انسانى در زندگى دوستانى است که در هنگام وحشت و تنهایى با آنها انس مى گیرد و در زمـان شـدت و سختى به آنان پناه مى برد, و در برابر حوادث روزگار وپیشامدهاى ناگوار از آنها کـمـک مـى گـیـرد, اسـرار خـود را به آنها مى سپارد و اخبار واندیشه هاى خود را با آنها در میان مى گذارد . لیکن بسیار است که انسان به یارانى دست مى یابد که در صداقت و اخلاص آنها شک و تردید دارد . با آنها چه باید بکند؟ آیا به محض شک و تردید از آنها دورى کند و خود را در معرض زیانها و خطرهاى ناشى از جدایى از آنان قرار دهد؟ بى شک این کارى نادرست و اشتباه است . یـا آن کـه بر آنها اعتماد کند, و به آنها گرایش و وثوق داشته باشد؟ اما این عمل نیز سستى راى و قلت و حزم و دوراندیشى است . پس به گمان تو چه باید بکند؟ آیا راههایى وجود دارد که آنها را بیازماید و حقیقت حال آنان را مکشوف سازد تا درست از نادرست و پاک از ناپاک شناخته و راستگو از دروغگو دانسته شود؟ آرى در ایـن جـا راهـهـا و نشانه هایى وجود دارد که اهل بیت (ع ) آنها را براى آزمایش دوستان قرار داده اند و ما آنها را از لحاظ تو اى خواننده عزیز مى گذرانیم تا در معانى آنهاتدبر کنى و در مقاصد آنـهـا بیندیشى و بکوشى آنها را در مورد دوستى که در صداقت واخلاص او شک دارى پیاده کنى بهترین نتایج و پاکیزه ترین ثمرات را از آنها به دست آورى , زیرا براى انسان پسندیده نیست که با هر کـسى مصاحبت دارد به او اعتماد کندمگر آن پیش از این او را بیازماید و حقیقت او را بداند . چنان که امیرمؤمنان (ع ) به فرزندش امام حسن (ع ) وصیت کرده : اى فرزندم ! با احدى دوستى مکن مگر آنگاه که بخوبى او رابشناسى . نیز فرموده است : پیش از آزمایش دوست به او اعتماد مکن . نیز: به دوستى کسى که وضع او را روشن نکرده اى رغبت مکن . نیز: کسى که دوستان را آزموده حقیقت مردم را شناخته است . انـسـان اگر با دیده دقت و تفحص به مردم بنگرد و افکار و ضمایر آنها را بیازماید و نیات ومقاصد آنـهـا را کـشـف کـنـد بـى شـک از اکثر آنها گریزان و دلش پر از ترس و بیم خواهد شد, از این رو امیرمؤمنان (ع ) فرموده است : او را بیازماى آنگاه دشمن دار. امام صادق (ع ) فرموده است : با مردم معاشرت کن تا آنها را بیازمایى و کسى که مردم راآزمود آنان را دشمن داشت . امـام کـاظـم (ع ) فـرمـوده است : از آمیزش با مردم و انس با آنان بپرهیز مگر آن که در میان آنان خـردمـنـد امینى بیابى که در این صورت با او انس بگیر و از دیگران بگریز همچنان که از جانوران درنده مى گریزى .
یکى از شاعران گفته است :
وزهدنی فی الناس معرفتی بهم ----- وطول اختبارى صاحبا بعد صاحب
فلم ترنی الایام خلا تسرنی ----- مبادیه الا ساءنی فی العواقب
وما صرت ادعوه لدفع ملمة ----- من الدهر الا کان احدى النوائب
اکـنـون ما راههاى آزمایش دوستان را به همان گونه که پیامبر خدا(ص ) و اهل بیت او(ع ) براى ما ترسیم کرده اند ذکر مى کنیم :
1- پـیامبر خدا(ص ) فرموده است : دوستى صادقانه در سه چیز است : این که گفتاردوستش را بر گفتار دیگران , و همنشینى دوستش را بر همنشینى دیگران , و خشنودى دوستش را بر خشنودى دیگران ترجیح دهد.
2- امـام بـاقـر(ع ) فـرموده است : محبت خود را در دل دوستت به آنچه نسبت به او در دل توست بشناس .
3- امـام صـادق (ع ) فـرموده است : به دلت بنگر اگر دوستت را انکار کرد قطعا یکى از شماعمل (ناخوشایندى ) را مرتکب شده است .
4- و نیز: سه نفرند که تنها در سه جا شناخته مى شوند: بردبار در وقت خشم , دلیر به هنگام جنگ , و دوست در موقع نیاز.
5- و نـیـز: دوسـت بـه سه چیز آزمایش مى شود اگر در آنها رغبت و توافق داشت دوستى پاک و راسـتـیـن اسـت و گـرنـه دوست زمان رفاه و آسایش است نه دوست روزگار سختى : ازاو مالى بخواهى , او را بر مالى امین گردانى , از او بخواهى در ناراحتى تو مشارکت کند.
6- و نـیـز: هـرگـاه بـخـواهى صحت ادعاى دوستت را درباره خودت بدانى او را خشمگین کن , چنانچه بر دوستى تو پایدار ماند او دوست توست و در غیر این صورت نه .
7- و نـیـز: هـر کـس سـه بـار بـر تـو خـشـم گـرفـت و بـدى بـه تـو نـگـفـت او را به دوستى خودبرگزین .
8- و نیز: هر کس سه بار بر تو خشمگین شد و سخن ناپسندى به تو نگفت او را براى خود اندوخته کن.
9- و نیز: به محبت دوستت اعتماد مکن , تا آنگاه که سه بار او را به خشم درآوردى .
10- و نـیـز: کـسى را دوست مگو, و او را آشنا بگو مگر آنگاه که در سه صفت او رابیازمایى : او را به خـشـم درآورى و بـنگرى که خشم او را از مرز حق بیرون مى برد یا نه ؟ وبا او سفر کنى , و دیگر با دینار و درهم وى را بیازمایى .
11- و نـیـز: دوسـت خـود را بـر هـنـگـامـى که نعمت تازه اى روزیت شود یا مصیبتى به تورسد بیازماى .
12- و نیز: دوستان خود را به دو صفت بیازمایید اگر در آنها وجود داشت به دوستى ادامه دهید و گرنه بکلى از آنها دورى جویید: مراقبت بر اداى نمازها در اوقات خود,نیکى نسبت به دوستان در حال رفاه و سختى .
13- و نـیـز: مـردم جـز از راه آزمـایش شناخته نمى شوند و از این رو زن و فرزندت را درغیبت , و دوسـتـت را در مصیبت , خویشاوندان را به هنگام نادارى و فقر, و دوستان وچاپلوسان را در زمان بیکارى بیازماى تا منزلت خود را در نزد آنان بدانى .
14- مـسـعـدة بـن یـسـع نقل کرده که به ابى عبداللّه جعفربن محمد(ع ) عرض کردم : من به خدا سوگند تو را دوست مى دارم , آن حضرت سرش را به زیر انداخت و پس از آن سربلند کرد و فرمود: راسـت گفتى اى ابا بشر از محبت خود در دل من از دلت بپرس ,دلم از محبتى که نسبت به من در دل خود دارى مرا آگاه ساخت .
15- مردى از آن حضرت پرسید که شخصى به من مى گوید تو را دوست مى دارم , من چگونه بدانم کـه او مـرا دوسـت مـى دارد؟فرمود: دلت را بیازماى اگر تو او را دوست دارى او هم تو را دوست مى دارد.
16- مـردى بـه امـام مـوسـى بـى جعفر(ع ) عرض کرد: مردى است از عوام مرا دیدار مى کندو به خداوند سوگند مى خورد که مرا دوست مى دارد, آیا من سوگند بخورم که اوراستگوست ؟ فرمود: دلت را بیازماى اگر دوستش مى دارى سوگند بخور و در غیر این صورت نه .
17- آن حضرت به حسن بن جهم فرمود: اگر مى خواهى بدانى چه منزلتى در نزد من دارى بنگر من در نزد تو چه جایگاهى دارم .
18- امـام جـواد(ع ) فـرمـوده اسـت : کـثـرت مـوافـقـت و قـلـت مـخـالـفـت از نـشـانـه هـاى محبت است .
19- امام هادى (ع ) فرموده است : از کسى که او را مکدر ساخته اى جویاى صفا و از آن که به او عذر کرده اى توقع وفا, و از آن که نسبت به او بدگمانى انتظار خیرخواهى نداشته باش چه دل دیگران هم مانند دل توست .

ادامه مطلب...